BİLANÇO VE GELİR TABLOSUNU OKUMAK / ANALİZ ETMEK:
Bir şirketin finansal rapor bildiriminde bakılması gereken tablolar bilanço, gelir tablosu ve nakit akım tablolarıdır.

BİLANÇO:

Bilanço, işletme veya şirketin finansal durumunu özetler, varlıklar ile bu varlıkların elde edilmesinde kullanılan kaynakları gösteren kümülatif bir tablodur. Varlıklar toplamı kaynaklar toplamına eşit olmalıdır.

Varlıklar:
Varlıklar iki ana başlık altında toplanır, bunlar dönen varlıklar ve duran varlıklardır. Dönen varlıklar, bir yıl içerisinde (kısa vadede) nakde dönüştürülebilecek varlıkları duran varlıklar ise bir yıldan uzun (orta ve uzun vadede) sürede nakde döneşebileceği öngörülen varlıkları ifade eder. Toplam varlıklardaki değişim şirketin büyüme ve küçülmesini gösteren temel göstergelerden biridir.

Dönen Varlıklar;
- Nakit ve Nakit Benzerleri Varlılkar: Şirket kasasındaki nakit ile vadeli ve vadesiz mevduatta duran (bankalar) nakitlerin takip edildiği hesaplar toplamıdır. Bu hesaplardaki değişimler nakit akım tablosunda takip edilir. temettü veya faiz gelirleri var ise bu gelirleri gelir tablosunda faiz gelirleri altında takip edebiliriz.

- Stoklar: İşletmelerin hammadde, yarı mamul ve ticari mallarının takip edildiği hesaplar toplamıdır. Stoklar bilançoya üretim maliyetleri ile işlenir. Üretim maliyetleri döviz olan ürünler için kur değişimleri stokların nominal değerlerinde değişime sebep olabilir. Stoklardaki değiişmler dönemsellik veya sektörel değişiler gösterebilir, bu nedenle stokların analiz edilmesi için birkaç dönemin kıyaslanması ve stok devir hızı ve stokta kalma süresi gibi rasyoların irdelenmesi sağlıklı olacaktır.

- Ticari Alacaklar: İşletmelerlerin vadeli yaptıkları satışlardan kaynaklanan alacaklarını bu bu hesaplar toplamında görebiliriz. Bu hesaplarınn sağlıklı incelenmesi için yine işletmenin brden fazla dönemini karşılaştırmak ve alacak tahsil süresi gibi rasyoları dönemlere göre kıyaslamak, daha detayda ise detay mizan kalemlerinde dönemlere         sari olarak devam eden donuklaşmış alacaklar olup olmadığını kontrol etmek yerinde olacaktır.

Duran Varlıklar;
- Maddi Duran Varlıklar: İşletmenin bina, arsa, cihaz, makine, tesis gibi envanterine kayıtlı varlıklarının yer aldığı hesaplar toplamıdır. Maddi duran varlıklar amortisman ayrılan varlıklardır, bu nedenle yılara sari olarak düşüş gösterebilirler, ancak enflasyon vb değişiklikler göz önüne alınarak yeniden değerleme yapılabilir. İşletmelerin yatırımlarını gözleleme şansıda bulabildiğiniz bir kalemdir.

Kaynaklar:Kaynaklar iki ana başlıkta incelenirler, bunlar yabancı kaynaklar ve özkaynaklardır. Yabancı kaynaklar işletmenin banka vb kaynaklardan temin ettiği geri ödemekle yükümlü olduğu kaynakları ifade eder ve iki alt başlığı vardır bunlar kısa vadeli ve uzun vadeli yabancı kaynaklardır. Özkaynaklar ise işletmenin sermaye ve kar yedekleri gibi kendi kaynaklarını temsil eder.

Yabancı Kaynaklar;
Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar;
- Finansal Borçlar: İşletmenin bankalar ve finansman araçları ile temin ettiği bir yıl içerisinde (kısa vadede) geri ödenecek kaynakları gösteren hesaplar toplamıdır. Bu hesaplar faiz gideri yaratırlar ve bu gider gelir tablosunda finansman giderlerinde takip edilebilir. Kısa vadeli borçlanmanın artışı karşılığında varlıkların hangi kısmında artış olduğuna bakılmalıdır, kısa vadeli kaynaklar ile duran varlık artmış ise dengeli olmayan bir durum ortaya çıkabilir. Bu nedenle kısa vadeli borçlar dönen varlıklar ile kıyaslanmalıdır, net işletme sermayesi bu dengeyi ölçümlemek için gözlemlenir.

- Ticari Borçlar: İşletmenin ticari faaliyetlerinden kaynaklanan, ürün hizmet alımlarına karşılık vadeli ödeme taahhütlerini içeren borçlarını gösteren hesaplar toplamıdır. Ticari borçlar finansal borçlarda olduğu gibi finansman gideri oluşturmazlar, tabi vadeli alımlarda satıcı tarafından eklenmiş olan vade farkları olabilir ancak bu tutarlar borç tutarının içindedirve  bu borçlar daha az riskli görülebilir. Buradaki değişimler bir çok sebeple olabilir ciro artışı, ödeme sıkıntıları, stoklamada dönemsellik vb 

Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar;
- Uzun Vadeli Finansal Borçlar: İşletmenin bankalar ve finansman araçları ile temin ettiği bir yıldan uzun sürede (uzun vadede) geri ödenecek kaynakları gösteren hesaplar toplamıdır. Bu hesaplarda finansman gideri yaratmaktadır, ve artışının duran varlıklarda bir artışa işaret etmesi beklenir.

Özkaynaklar;
İşletmenin faaliyetlerini yürütebilmesi için sahip veya ortakları tarafından yatırılmış olan sermaye, yıllar içinde işletmenin faaliyetlerinden elde ettiği karların yine faaliyetlerde kullanılması ile yaratılan kar yedekleri, geçmiş yıl karları vb hesapların toplamıdır.

GELİR TABLOSU:
Gelir tablosu bir işletmenin belirli bir dönem içinde elde ettiği gelirleri ve giderleri gösteren tablodur. İşletmenin bir dönem içerisinde elde ettiği net kâr rakamını hesaplamak için hazırlanır. 

Gelir Tablosu Hesapları;
- Satışlar: İşletmenin blirtilen dönem içerisinde elde ettiği hasılatı içerir. Alt hesapları yurtiçi ve yurtdışı satışlardır.

- Satışların Maliyeti: İşletme tarafından satılan mal ve hizmetlerin maliyetinin tutulduğu hesaptır. Alt kırılımında işçilik, hammadde gibi genel üretim giderleri yer alır.

- Brüt Kâr: Satışlardan satışların maliyetinin çıkarılması ile hesaplanır. Bir fabrikayı ele alırsak bu bize ürünün üretim karını gösterecektir.

- Faaliyet Giderleri: İşletmenin faaliyetini sürdürebilmek için yürüttüğü operasyonların yarattığı giderlerdir. Alt kırılımında pazarlama, satış ve dağıtım giderleri, genel yönetim giderleri ve AR-GE giderleri yer alır. Bu giderlerdeki artışın beraberinde satışlar hesabında artışı getirmesi beklenir, aksi halde işletme giderlerini doğru yönetemiyor olabilir.

- Net Faaliyet Kârı: İşletmenin brüt karından faaliyet giderlerini düştükten sonra kalan kardır. Bu tutar EBIT (Earnings Before Interest and Tax) olarak da karşımıza çıkabilir. İşletmenin salt faaliyetlerinden yarattığı gelir olması nedeniyle önemli ölçümleme kriterlerinden birisidir.

- Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Giderler: Bu hesaplar yoğun olarak işletmelerin alışlarını ve satışlarını farklı para birimleri ile yaptığı durumlarda karşımıza çıkarlar. Alt kırılımında Komisyonlar, karşılıklar, menkul kıymet alım satımları, kambio gelir giderleri gibi hesaplar yer alır. Özellikle ithalat ve ihracat yapan işletmelerde kar zarar incelenirken bu hesapların detayına bakılması işletmelerin kurdan kaynaklı mı yoksa faaliyetlerinden kaynaklı mı kar veya zarar ettiklerini tespit etmekte önem arz eder.

- Esas Faaliyet Kârı: Net faaliyet kârından diğer faaliyetlerden olağan gelir ve giderlerin de çıkarılmasıyla elde edilir. Döviz kuru kaynaklı değişimlerin faaliyetlerde oluşturduğu kâr ve zararı da içermesi sebebiyle piyasalarda faaliyet kârı olarak bu verinin kullanıldığına rastlanmaktadır.

- Faiz Gelirleri : İşletmelerin bankalarda vb finans kuruluşlarında vadeli hesaplarda tuttuğu varlıklarından elde ettiği faiz gelirlerini içeren hesaptır.

- Finansman Giderleri: İşletmelerin yabancı kaynak kullanımı sonucu ortaya çıkan faiz vb maliyetleri içeren hesaptır. Alt kırılımında kısa ve uzun vade olarak ayrımları görülebilir. Finansman giderlerinin işletmelerin kullandıkları finasal borçların miktarı ile orantılı olması önemlidir, örneğin faiz oranlarının arttığı bir ortamda finansal borç miktarı aynı iken finansman giderleri artabilir, ancak faizin stabil olduğu dönemler kıyaslanırken borç miktarı değişmiyorken finansman giderleri artıyor ise ya bilançoda borç miktarı doğru yazılmaış ya da işletmenin normalden yüksek bir faiz ile borçlanmak durumunda kaldığı sonuçları çıkarılabilir.

- Olağandışı Gelir ve Giderler: İşletmelerin ana faaliyetlerinin dışında yatırım vb. teşebbüsleri de bulunabilir. Bunlar arsa, bina, konut, ofis gibi gayrimenkul alımları, başka şirkelerin hisse senetlerinin alımı ya da başka şirketlerdeki ortaklık payları olabilir. İşletmelerin bu yatırımlar dolayısıyla elde ettiği gelir ve giderler bu hesapta takip edilir. Bu gelir ve giderler tek seferliktir ve değerleme yapılırken kıyaslanabilir değillerdir. Bu gelirlerin net kâra yaptığı katkıdan çok özkaynaklar üzerindeki etkisi ölçümlenmelidir.

- Dönem Net Karı: İşletmenin belirtilen dönem içerisinde elde ettiği net karı gösterir. Bu hesap bilançonun özkaynaklar hesapları altında da işlenir. Konsolide finansal rapor tutan işletmeler için farklı bir durum bulunur. Uluslararası Finansal Raporlama Standartları gereğince bir firmanın başka bir firmada %50'den fazla ortaklığı bulunuyorsa, ana firma sahip olduğu firmanın finansallarının tamamını konsolide eder yani %51'ine sahip olsa dahi diğer firmanın gelirlerinin ve giderlerinin tamamını kendi tablolarına dahil eder. Ancak ana firma net kâr kalemini ana ortaklık payları ve azınlık payları olarak ikiye ayırır. Kendi firmasından elde ettiği net kâr ile ortak olduğu firmadan kendi payına düşen gelirleri ana ortaklık paylarına atar. Dolayısıyla o firmanın net kârıyla ilgili hesaplama yapılırken ana ortaklık paylarına düşen net kâr hesabı kullanılır.

GELİR TABLOLARI NEDEN ÇEYREKLİK TAKİP EDİLİR:
Gelir tablosu analizlerinin çeyreklik dönemlere göre yapılması daha anlamlı olmaktadır. Bunun nedeni piyasaya ilişkin verilerin etkisinin gelir tablolarında paralel olarak gözlemlenebilmesidir.
Örnek verecek olursak bir firmanın yıl sonu gelir tablosuna baktığımızda içinde yılın 4 çeyreğininde toplamı olan bir tablo görürüz, ancak piyasa şartlarının mesela faiz artışı ya da düşüşünün, belki salgın hastalık kaynaklı bir piyasa olumsuzluğunun, firma faaliyetindeki mevsimselliğin etkisini net olarak ayırt edemeyiz. Bu nedenle çeyrekler sonunda beyan edilen gelir tabloları piyasa şartlarının etkilerini izole şekilde net gözlemlememize imkan sağlamaktadır. 

NAKİT AKIM TABLOSU:
İşletmelerin belli bir dönemde, nakit varlıklarını nereye/nasıl harcadığını ve nereden/nasıl nakit elde ettiğini gösteren tablodur. Bilançoda yer alan nakit ve nakit benzerleri varlıklar hesaplarının değişimlerini gözlemleyebilmek için hazırlanır. Nakit akışı 3 ana grupta toparlanır: Ana Faaliyetlerden Nakit Akışları, Yatırım Faaliyetlerinden Nakit Akışları ve Finansman Faaliyetlerinden Nakit Akışları. Bu üçünün toplamı o muhasebe dönemi içinde nakitteki değişimi verir. Toplam rakam negatif ise belirtilen dönemde nakitlerin azaldığına, pozitif ise nakitlerin arttığına işaret eder.

- Ana Faaliyetlerden Nakit Akışları : Bu kısımda işletmenin gelirleri ile bu gelirlerin elde edilmesi esnasında nakit giriş ve çıkışları gösterilir. Bu kısıma dönem kârı/zararı ile başlanır, amortisman, itfa ve karşılıklarla ilgili düzeltmeler eklenir, işletme sermayesindeki değişimler hesaba katılır ve operasyonel işlemlerin sonucunda elde edilen nakit miktarı yazılır.

- Yatırım Faaliyetlerinden Nakit Akışları : Bu kısımda işletmenin maddi ve maddi olmayan duran varlıkları ile ilgili kalemlerde yaşanan nakit değişimleri gösterilir. Mesela bir işletme araç alımı yaptıysa buna harcadığı nakitler ya da arsa satışı yaptıysa buradan elde edilen nakitler bu kısımda işlenirler. Bu bölümün negatif sonuç vermesi yatırım yapıldığına işaret eder.

- Finansman Faaliyetlerinden Nakit Akışları: Bu kısımda işletmenin finansal borç alımları ve ödemeleri, temettü ödemeleri, hisse geri alımı kaynaklı nakit çıkışları ve yeni hisse arzı kaynaklı nakit girişleri gibi değişimler gösterilir. Bu bölümün pozitif sonuç vermesi işletmenin yeni borçlanmaya gittiğini, negatif olması ise borçlarını azaltmış olduğuna işaret eder.

İstiklal GÜNEŞ